CIEKAWE WYNIKI KONTROLI NIK

Najwyższa Izba Kontroli na podstawie art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej izbie Kontroli przeprowadziła kontrolę planową, koordynowaną (Nr: P/12/051) realizacji przedsięwzięć w systemie partnerstwa publiczno- prywatnego.

            Celem kontroli była ocena pod względem legalności, rzetelności i gospodarności przygotowania i realizacji wspólnych przedsięwzięć podejmowanych w systemie szeroko rozumianego partnerstwa publiczno- prywatnego (dalej PPP), tj. takich, których istotą jest podział zadań i ryzyk pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym. Skontrolowano m.in.:

- przygotowanie jednostek kontrolowanych do realizacji przedsięwzięć PPP,

- stopnień korzystania z formuły PPP w realizacji zadań publicznych,

- prawidłowość przygotowania projektów PPP.

            Kontrolą objęto okres 2009-2012 (I półrocze), tj. okres po zmianie regulacji dotyczących partnerstwa publiczno- prywatnego. Czynności kontrolne zostały przeprowadzone od dnia 14 maja 2012 r. do dnia 8 października 2012 r. NIK pozytywnie oceniła podejmowanie przez podmioty publiczne przedsięwzięć w systemie partnerstwa publiczno- prywatnego, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości oraz pomimo niewielkiej dotychczas skali realizacji inwestycji publicznych w formule PPP. Kontrolowane jednostki w zróżnicowanym stopniu były przygotowane do realizacji przedsięwzięć PPP. Najlepiej były przygotowane jednostki zaangażowane w realizację przedsięwzięć PP w większej skali, które korzystały z fachowego doradztwa i analizowały przyczyny niepowodzenia nieudanych postępowań. Doradcy, których zadaniem było przeprowadzenie analiz i przygotowanie przedsięwzięcia, byli zatrudnieni w sposób gospodarny i przy zachowaniu zasad konkurencji.

            Nieprawidłowości polegały na nierzetelnym przygotowaniu niektórych przedsięwzięć PPP, co nie pozwoliło na wyłonienie partnera prywatnego do ich realizacji lub prowadziło do zawarcia umów na warunkach niekorzystnych dla podmiotu publicznego. Podejmowano też próby realizacji przedsięwzięcia PPP bez przeprowadzenia analiz wskazujących na optymalny sposób realizacji planowanej inwestycji publicznej lub ignorowano wyniki przeprowadzonych analiz w postępowaniach zmierzających do wyboru partnera prywatnego. Negocjowane umowy nie dochodziły do skutku, ponieważ podmioty publiczne dążyły do obarczenia maksymalnym ryzykiem przedsięwzięcia partnera prywatnego i nie godziły się na dopłaty na rzecz partnera prywatnego, nawet kiedy takie dopłaty wynikały z przeprowadzonych analiz.

            Największą grupę przygotowywanych przedsięwzięć w formule PPP stanowiły: przedsięwzięcia dotyczące parkingów i garaży, także z towarzyszącą infrastrukturą handlową (21%), obiektów o charakterze sportowo- rekreacyjnym (19%), dworców kolejowych (12%) i dróg (12%). Siedmioprocentowe udziały miały przedsięwzięcia dotyczące: obiektów służby zdrowia, oszczędności energii, transportu publicznego oraz zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Najmniejsze grupy (po 5%) stanowiły przedsięwzięcia dotyczące usług pogrzebowych i gospodarki odpadami.

            Skala stosowania formuły PPP w realizacji zadań publicznych była niewielka. Wartość przedsięwzięć zainicjowanych w formule PPP stanowiła 14% w stosunku do wartości inwestycji ogółem zainicjowanych w kontrolowanych podmiotach.

            Stwierdzono nierzetelność nadzoru podmiotów publicznych nad realizacją umów. Kontrola nie wykazała rozbieżności pomiędzy efektami realizacji umów, a celami dla realizacji których podejmowano przedsięwzięcia PPP. Należy jednak mieć na uwadze, że umowy o partnerstwie publiczno- prywatnym są zawierane na okresy wieloletnie i od ich podpisania upłynęło stosunkowo niewiele czasu.

            Wyniki kontroli wskazują, że przyczynami niepowodzeń w realizacji zadań publicznych w szeroko pojętej formule PPP jest ich niedostateczne przygotowanie, w tym niedostateczne rozpoznanie ryzyk i brak analiz dotyczących najlepszego sposobu realizacji zadania. Jednostki samorządu terytorialnego, realizujące jednostkowe przedsięwzięcia PPP, które najczęściej zawierały umowy o koncesje na roboty budowlane i usługi lub inne umowy PPP, nie miały dostatecznej wiedzy i doświadczenia w przygotowaniu tego typu umów. Dlatego też, w ocenie NIK, w ramach wsparcia PPP realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, należałoby rozważyć wprowadzenie mechanizmów pomocy dla podmiotów publicznych sprzyjających poprawie merytorycznej jakości przygotowywanych przedsięwzięć PPP. Mogłyby one dotyczyć np. umożliwienia refundacji podmiotom publicznym wydatków na wstępne analizy planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych pod kątem oceny możliwości ich realizacji w formule PPP i wskazania optymalnego modelu przedsięwzięcia lub promocji konkretnego przedsięwzięcia. Takie wsparcie podmiotów publicznych należałoby- zdaniem NIK- stosować przynajmniej w początkowej fazie Rozwoju partnerstwa publiczno- prywatnego w Polsce.